O nama

Kada je Austrougarska 1878. godine vojno zaposjela BiH, njen cilj je bio trajno uključenje BiH u teritoriju velike podunavske monarhije. Iako su prve godine austrougarske prisutnosti na ovim prostorima bili vojno obilježeni, nova vlast je veoma brzo nastojala da organizuje i civilnu upravu. Zatečeni pravni i upravni sistemi bili su potpuno različiti od onog sistema vlasti kakav je imala Austrougarska zbog čega je odlučeno da se u BiH dovedu ljudi koji će voditi te poslove. Riječ je bila o velikom broju kancelarijskih radnika, matičara, pravnika, advokata, zapravo o cijeloj jednoj vojsci činovnika. Najveći broj među njima činili su Nijemci. S obzirom na prirodu posla kojim su se većinom bavili, razumljivo je da su njemački doseljenici najviše naseljavali gradske sredine: Sarajevo, Banja Luku, Tuzlu, Mostar. U potrazi za novim obradivim površinama u BiH su došli i njemački zemljoradnici koji su naselili prostore Posavine i nenaseljene i zapuštene ravničarske krajeve oko Prnjavora, i zapadnije prema Banjoj Luci i Prijedoru.

Prnjavorski kraj, uz rječicu Vijaku, u prvim godinama naselilo je 70 njemačkih porodica. Kako je Vijaka uveliko plavila zemljište oko sebe, njemački doseljenici su se pomjerali od rijeke prema obližnjim uzvišenjima. Na jednom takvom brdu, obraslom glogovom šumom, nastalo je njemačko naselje Glogovac. Drugo veliko naselje u okolini Prnjavora bilo je Šibovska. Uz zemljoradnju Nijemci su se pokazali kao dobri uzgajivači vinove loze, čije je uzgoj, kasnijim raseljavanjem, u potpunosti zamro u tom kraju. Ipak, u ovom kraju, Nijemci su bili najpoznatiji kao stočari, gajili su rasnu stoku, u prvom redu goveda.

Njemački doseljenici su u novoj državi osnivali i svoja kultutna udruženja i društva. U pomenutom naselju Glogovac sve do 1921. godine radila je osnovna škola u kojoj se nastava odvijala na njemačkom jeziku. Nakon 1921. sa radom je počela mješovita škola, koju su pohađala ne samo djeca njemačke nacionalne manjine nego i druga djeca.

Teški dani za Nijemce došli su po završetku Prvog svjetskog rata, kada se Austrougarska raspala, a BiH ušla u sastav Kraljevine Jugoslavije. Pripadnicima njemačke nacionalnosti su ukinuta politička prava, prije svega učešće na prvim izborima u Kraljevini Jugoslaviji, kao i pravo na dodjelu zemljišta za obradu. Zbog toga su u velikom broju odlazili u Austriju i Njemačku. Nakon Drugog svjetskog rata Nijemci su se ponovo došli na udar državnih vlasti. Postali su žrtve velikih progona, zatvarani su u logore, oduzimana im je imovina, što je za posljedicu imalo nagli pad broja njemačke nacionalne manjine. Veliki broj Nijemaca se iselio sa prostora širom Jugoslavije, odlazeći u Austriju i Njemačku.

Ipak, njemačka nacionalna manjina je uspjela da se u BiH i Republici Srpskoj održi i do današnjih dana. Udruženje Nijemaca u Banjoj Luci, koje okuplja potomke nekadašnjih njemačkih doseljenika, za glavni zadatak ima očuvanje njemačke kulture, jezika i običaja.

Izvor: "Upoznajmo se! Nacionalne manjine u Bosni i Hercegovini", Leonard Valenta, Priručnik o kulturi, baštini i tradiciji nacionalnih manjina u BiH, OSCE BiH, 2009. godine